İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI

İŞ KAZASI NEDİR?

İş kazası sigortalının işverenin otoritesi altında bulunduğu sırada gördüğü bir iş veya işin niteliği dolayısıyla aniden ve dıştan meydana gelen bir etkenle sigortalıyı bedenen veya ruhen zarara uğratan olaydır.Bu unsurları teker teker incelersek:

1)Sigortalı olma şartı

Uğranılan kazanın iş kazası olarak nitelendirilebilmesi için kişinin 5510 sayılı kanu gereğince 4a veya 4b kapsamında sigortalı olması gerekir.4c sigortalılar yani kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan kişiler iş kazası ve meslek hastalığı hükümlerinden yararlanamazlar.4c kapsamında sigortalı olanlar ise 5510 sayılı kanun ile vazife malullüğü hükümlerine tabi tutulmuşlardır.

-Sigortalının maruz kaldığı iş kazasının iş kazası niteliği taşıması için işveren tarafından SGK’ya bildirim şartının yerine getirilip getirilmediği hususu aranmaz.İşverenin sigortalıyı Kurum’a bildirme yükümlülüğünü yerine getirmemesi halinde de geçirilen kaza eğer gerekli şartları sağlıyorsa iş kazası kapsamında değerlendirilir.

-Kişinin iş kazası sigortasında yapılan yardımlardan yararlanabilmesi için belli bir prim yahut gün şartı aranmamaktadır.Sigortalı işe girdiği ilk gün dahi kaza geçirmiş olsa bile iş kazası sigortaından yararlanır.

2)Maruz kalınan olay kaza niteliği taşımalıdır

İş kazasını meslek hastalığından ayıran en önemli unsur “kaza” unsurudur.Bu bağlamda iş kazası olarak nitelendirebilmek için zararın tek bir eylem neticesinde meydana gelmesi gerekmektedir.

-Kazayı meydana getiren olay dış kaynaklı olmalıdır.

-Kazayı meydana getiren olay sigortalının veya başka bir kimsenin kastına dayanmamalıdır.

3)Sigortalı meydana gelen kaza neticesinde bedenen veya ruhen zarara uğramalıdır

Ortaya çıkan zarar ile meydana gelen kaza arasında illiyet bağı olmalıdır.Sigortalının kaza sonucu uğradığı zararın bedensel veya psikolojik olması arasında bir fark bulunmamaktadır kanun her iki zararı da uygun illiyet bağı olduğu müddetçe kabul etmektedir.

5510 Sayılı Kanuna Göre İş Kazası Sayılan Durumlar:

1)Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada uğradığı kazalar

2)İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla zarara uğranılması

3)Bir işverene bağlı olarak çalışlan sigortalının işverence başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelen kaza

4)5510 sayılı Kanun’un 4a kapsamında emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda

5)Sigortalıların işverence sağlanan bir taşıt ile işyerine gidiş ve gelişleri esnasında meydana gelen kazalar

MESLEK HASTALIĞI

Meslek hastalığının tanımı 5510 sayılı kanunun 14.maddesinde “..Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir”şeklinde yapılmıştır.

Meslek hastalığının unsurları:

1)Meslek hastalığına maruz kalan kişi sigortalı olmalıdır.4c’liler iş kazası kısmında  belirtmiş olduğumuz nedenlerden dolayı meslek hastalığı hükümlerine tabi tutulmamışlardır.

2)Hastalık veya sakatlığın mutlaka sigortalının yürüttüğü işin neticesinde meydana gelmesi gerekir.

3)Belirli bi zaman dilimi içerisinde meydana gelmelidir.İş kazasında aranan tek eylem şartı burada aranmaz.

4)Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nde sayılan hastalıklardan biri olmalı ve bu yönetmelikte belirtilen süreler içinde ortaya çıkmalıdır.Hatırlatmak isteriz ki bu hastalıklar yönetmelikte sayılanlarla sınırlı değildir.

5)Meslek hastalığı sağlık kurulu raporu ile ispatlanmış olmalı.

6)Sigortalı meydana gelen hastalık neticesinde bedenen veya ruhen zarara uğramış olmalıdır.

7)Sigortalının meslek hastalığı hükümlerine tabi olması için herhangi bir prim şartı veya sigortalılık süresi aranmamıştır.

İŞVERENİN BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

İşveren iş kazasını veya meslek hastalığını meydana geldiğinde derhal kolluk kuvvetlerine bildirmelidir.Ayrıca kazanın/hastalığın meydana gelme tarihinden itibaren 3 iş günü içerisinde SGK'ya bildirilme zorunluluğu vardır.

SİGORTALI HAYATTA İSE ALABİLECEĞİ YARDIMLAR:

1)Geçici iş göremezlik ödeneği:İş kazası/meslek hastalığı sebebiyle işçinin çalışmadığı dönemler için işveren işçiye ücret ödemek zorunda değildir.Bu durumun işçi üzerindeki olumsuz etkilerini minimuma indirmek amacıyla yapılır.

2)Sürekli iş göremezlik ödeneği:Bu yardımın yapılabilmesi için sigortalının meslekte kazanma gücü kaybının en az %10 olması gerekmektedir.

SİGORTALI HAYATINI KAYBETTİYSE GERİDE KALANLARA YAPILABİLECEK YARDIMLAR:

1)Ölüm geliri:Sigortalının sürekli iş göremezlik ödeneği alırken veya geçirdiği iş kazası yahut meslek hastalığı neticesinde vefat etmesi neticesinde hak sahiplerine  bağlanan gelirdir.

2)Evlenme ödeneği:Ölüm geliri veya aylığı almakta iken evlenen ve bu nedenle aylığı kesilen kız çocuklarına bir defaya mahsus olmak üzere evlenme tarihindeki gelir veya aylığının 2 yıllık tutarının ödenmesidir

3)Cenaze ödeneği Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Çalışma ve Soyal Güvenlik Bakanlığı tarafından onaylanan tarife üzerinden ölen sigortalının yakınlarına yapılan bir defaya özgü yapılan yardımdır.Cenaze ödeneği sırasıyla vefat eden sigortalının eşine,yoksa çocuklarına,eş ve çocukların olmaması durumunda ana babaya onlar da yoksa kardeşlerine verilir.2020 yılı için bu tutar 800,77 TL'dir.

İŞ KAZASI NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI:

Sigortalı iş kazası neticesinde uğradığı maddi kaybın ve manevi yıpranmanın telafisi için maddi tazminat davası açabilmektedir.TBK m.146 kapsamında zamanaşımı 10 yıl,meydana gelen kaza sonucu bir ceza davası da yürütüldüyse ve ceza kanununda öngörülen zamanaşımı süresi daha uzunsa ceza kanunundaki süre uygulanır.

Açılacak olan davada sigortalının hayatta olup olmamasına göre talepler farklılık gösterecektir.Sigortalı hayattaysa çalışamadığı süre için kazanç kaybı,tedavi giderleri,çalışma gücünün azalmasından veya yitirilmesinden doğan kayıplar ile ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıpları isteyebilecektir.Eğer sigortalı yaşamını yitirdiyse geride kalanlar(eş,çocuklar duruma göre sigortalının anne veya babası)eğer ölüm hemen gerçekleşmediyse yapılmış olan tedavi masraflarını,çalışma gücünün azalmasından veya yitirilmesinden doğan kayıpları,sigortalının desteğinden yoksun kalma nedeniyle uğradıkları zararı ve cenaze giderlerini isteyebilirler.

TBK m.56 kapsamında zarar gören sigortalının veya sigortalının hayatını kaybetmesi halinde yakınlarının talebi halinde mahkemece uygun bir miktar manevi tazminata hükmedilir.Yargıtay içtihadına göre hakim manevi tazminat tutarının belirlerken ülkenin ekononmik koşulları,paranın satın alma gücü,tarafların sosyal ve ekonomik durumları,tarafların kusur durumu,hükmedilecek tutarın taraflarda manevi tatmin duygusu oluşturmasının yanında caydırıcı olması gibi hususları dikkate almalıdır.

MESLEK HASTALIĞI NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI:

Meslek hastalığına yakalanmış olan sigortalı tedavi giderlerinin,kazanç kaybını,çalışma gücünün azalmasından veya yitirilmesinden doğan kayıpları,ekononmik geleceğin sarsılmasından doğan kayıpları dava yoluyla isteyebilecektir.Meydana gelen hastalığın sigortalıda uyandırdığı elem ve ızdırabın telafisi amacıyla sigortalı manevi tazminat talebinde de bulunabilir.

ZAMANAŞIMI:

Meslek hastalığı için dava açma süresi eğer bedensel zarar tespit edildiyse ve değişme ihtimali de yoksa hastalığın resmi kurumlarca tespit edilmesi tarihinde,meslek hastalığının yol açtığı zararın artması ihtimali varsa bu durumda son ve net zarar yüzdesinin tespiti tarihinden itibaren başlar ve on yıldır.(TBK m.146)

İŞVERENİN SORUMLULUĞU:

İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır(5510 sayılı kanun m.21)Kaçınılmazlık, olayın meydana geldiği tarihte geçerli bilimsel ve teknik kurallar gereğince alınacak tüm önlemlere rağmen, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesi durumudur. İşveren alınması gerekli herhangi bir önlemi almamış ise olayın kaçınılmazlığından söz edilemez.(Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği m.45/3)Yargıtay’a göre umulmadık bir hal kaçınılmazlık olarak nitelendirilemeyecektir(Yargıtay HGK 2018/6 E. 2018/1322 K.)

Kaçınılmazlığın unsurları:

1)İrade dışında meydana gelen olay

2)Davranış kuralının veya sözleşme borcunun ihlali

3)İlliyet bağının bulunması

4)Olayın önlenemezliği

Önlenemezlik unsurunu Yargıtay şu şekilde tanımlamaktadır:Önlenemezlik unsuru, tamamen davranış normu ve borca aykırılıkla ilgili olup alınabilecek tüm tedbirler alınmış olunsa dahi bir davranış normunun veya sözleşmeden doğan bir borcun ihlalinin ifadesidir. Yani olay önlenemez olmasına rağmen bir davranış kuralına yada sözleşmeden doğan borca aykırılık önlenebiliyorsa artık kaçınılmazlıktan söz etme imkanı yoktur. Bilimsel ve teknolojik gelişmeler önlenemez olaylara karşın bir davranış kuralını ve borca aykırılığı önleme olanağını sağlamaktadır.(Yargıtay 21.Hukuk Dairesi 2014/21190 E. 2015/2544 K.)Bu kapsamda sigortalı SGK tarafından karşılanmayan zarar kalemlerinin karşılanması için işverene karşı dava ikame edebilecektir.Ayrıca SGK’nın da ödediği tazminat için işverene rücu etme hakkı mevcuttur.

SONUÇ:

Bir kazanın iş kazası olarak değerlendirilebilmesi için sigortalı bir kimsenin kaza niteliği taşıyan bir olaya maruz kalmalı ve bu olay sonucunda bedeni veya psikolojik olarak zarara uğramış olmalıdır.Bu unsurları barındıran bir kaza ancak kanunda sayılmış olan 5 halden birinde meydana gelmesi durumunda iş kazası sayılır.İş kazası sonucu zarara uğrayan sigortalı,sigortalının ölümü halinde yakınları meydana gelen maddi ve manevi zararların giderilmesi amacıyla dava ikame etme hakkına sahiptirler.

Sigortalıda meydana gelen bir hastalığın meslek hastalığı olarak kabulünün şartları kanunve yönetmeliklerle düzenlenmiştir.Meslek hastalığına yakalanan sigortalının belli zarar kalemlerini maddi tazminat davası,hastalığın psikolojik etkilerinin giderimi amacıyla ise manevi tazminat davası ikame edilmesi mümkündür.